مدیریت منابع انسانی چیست و چرا مهم است؟

مدیریت منابع انسانی یکی از چالشی‌ترین مشاغل در کسب‌و‌کارهاست. چون شما به عنوان مدیر منابع انسانی هم باید دنبال اجرای دستورهای مدیران باشید و هم به نیازهای کارمندان گوش کنید. تا این جا کار آنقدر سخت نیست اما مشکل از جایی شروع می‌شود که خواسته‌ی مدیر و نیاز کارمندان هم جهت نباشند.

با این حال اگر فرآیند استخدام کارمند جدید و دست و پنجه نرم کردن با چالش‌های آن برای شما جالب است، علاقه‌مندید شرایط کاری مناسبی برای کارمندان ایجاد کنید، به رشد آن‌ها کمک کنید، و مشکلاتشان را حل کنید پس مدیریت منابع انسانی می‌تواند انتخاب مناسبی برای شما باشد.

بعد از مطالعۀ‌ این مقاله شما با تعریف مدیریت منابع انسانی، تاریخچه آن، وظایف و مسئولیت‌های مدیر منابع انسانی و… بیشتر آشنا می‌شوید.

مدیریت منابع انسانی چیست؟ 

مدیریت منابع انسانی (Human Resource Management) بخشی از سازمان است که وظیفه‌ی مصاحبه، استخدام، آموزش و حفظ کارکنان، میانجی‌گری و حل تعارضات محل کار را برعهده دارد. به طور کلی واحد منابع انسانی یک پل ارتباطی بین کارمندان و مدیران شرکت ایجاد می‌کند. مدیر منابع انسانی از طرفی باید  خواسته‌های کارفرما را اجرا کند و از طرف دیگر نیازهای کارمندان را درک و به آن‌ها رسیدگی کند.

منظور از hrm چیست؟

hrm مخفف Human Resource Management است.

• • انسان (Human): به نیروی کار ماهر در یک سازمان گفته می‌شود.
  • منبع (Resource): به دسترسی محدود یا کمیاب اشاره دارد.
  • مدیریت (Management): به چگونگی بهینه‌سازی و استفادۀ بهینه از منابع محدود یا کمیاب برای دستیابی به اهداف و مقاصد سازمان اشاره دارد.

بنابراین مدیریت منابع انسانی یعنی به کارگیری بهینۀ نیروی کار و منابع انسانی ماهر موجود در سازمان.

تاریخچه‌ مدیریت منابع انسانی

مدیریت منابع انسانی تکامل یافتۀ مدیریت پرسنل (Personnel management) است. مدیریت پرسنل سیستم مدیریتی بوده است که در گذشته از آن برای مدیریت کارکنان استفاده می‌شده است. برای این که بدانید چطور مدیریت پرسنل توسعه پیدا کرد و به مدیریت منابع انسانی تبدیل شد باید تاریخچه‌ی تحقیق روانشناسان بزرگ در مورد رفتار انسان را مطالعه کنید.

به عنوان نمونه «رابرت اوون» در قرن نوزدهم تغییرات زیادی برای کارگران در کارخانه‌‌ی ریسندگی NewLanark  ایجاد کرد. یکی از اقدامات او ایجاد اصل 8 ساعت کار در روز، 8 ساعت استراحت و 8 ساعت خواب بود. اوون اهمیت شرایط کاری بهتر در محل کار و تاثیر آن بر بهره‌وری و کارایی کارگران را شناسایی کرد. اوون را به عنوان پدر مدیریت پرسنل می‌شناسند.

یکی دیگر از این افراد «التون مایو» روانشناس استرالیایی بود که در سال 1924 آزمایش‌های زیادی بر روی رفتار انسان در موقعیت‌های مختلف انجام داد. او به شدت به تعادل زندگی کاری و تاثیر آن روی بهبود بهره‌وری کارگران اعتقاد داشت. از او به عنوان پدر مدیریت منابع انسانی نام می‌برند.

به طور خلاصه مراحل مختلف توسعه مدیریت منابع انسانی از دوران انقلاب صنعتی تا عصر حاضر، را به شکل زیر می‌توان دسته‌بندی کرد:

1. 1. عصر انقلاب صنعتی (Industrial revolution era)- قرن 19
   2. دوران جنبش اتحادیه کارگری (Trade union movement era) – نزدیک به قرن 19
   3. دوران مسئولیت اجتماعی (Social responsibility era) – آغاز قرن بیستم
   4. دوره مدیریت علمی (Scientific management era) 1920-1900
   5. عصر روابط انسانی (Human relations era) 1950-1930
   6. دوران علوم رفتاری (Behavioural science era) 1960- 1950
   7. دوره سیستم‌ها و عصر رویکرد اقتضایی (Systems and contingency approach era) – 1960 به بعد
   8. دوره مدیریت منابع انسانی (Human resource management era)- 1980 به بعد

البته باید در نظر داشته باشید که  شروع دوره بعدی به معنای پایان کامل دوره قبل نیست، بلکه بعضی دوره‌ها با هم همپوشانی هایی وجود داشته است.

چالش‌های منابع انسانی در ایران:

جهان ما دائماً در حال تغییر است. این تغییرات هم تأثیر عمیقی بر کل جامعه دارد، هم باعث ایجاد تغییراتی در محل کار، شرایط و روابط کاری می‌شود. مدیریت منابع انسانی در این محیط پویا و در حال تغییر چالش‌های خاص خودش را دارد. مدیران منابع انسانی با چالش‌های مختلفی در سطح فردی، سازمانی و محیطی مواجه‌اند که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره کرده‌ایم.

1. نیروی انسانی هست اما ماهر نیست

همان‌قدر که افراد از نبودن کار شکایت می‌کنند مدیران منابع انسانی هم از کمبود نیروی کار ماهر شکایت دارند. سیستم‌های آموزشی نتوانسته‌اند دانش و مهارت لازم را به افراد منتقل کنند. در نتیجه برای هر موقعیت شغلی متقاضیان زیادی وجود دارند که مهارت موردنیاز کسب و کارها را ندارند از طرفی هر وقت که یک موقعیت شغلی در سازمانی خالی می‌شود واحد منابع انسانی باید زمان زیادی را به دنبال نیروی انسانی ماهر بگردد.

2. چشم‌پوشی مدیران از اهمیت منابع انسانی

بسیاری از سازمان‌های کوچک واحد مستقلی به نام واحد منابع انسانی ندارند چون تصور می‌کنند وجود این واحد در سازمان‌های کوچک آنقدر ضروری نیست. و حتما تعداد کارمندان باید از چند هزار نفر بیشتر شود تا چنین واحدی داشته باشند. از طرفی بسیاری از سازمان‌هایی که مدیر منابع انسانی دارند با نقش و وظایف این واحد به خوبی آشنا نیستند. در نتیجه یا اختیارات لازم را به مدیران منابع انسانی نمی‌دهند و با آن‌ها در تصمیم‌گیری‌ها مشورت نمی‌کنند یا نقش آن‌ها را محدود به کارهای پیش‌پا افتاده می‌کنند.

3. ناسازگاری و ساز مخالف زدن کارمندان

امروزه محیط کار از نظر سن، جنسیت، ویژگی‌های نسلی، سطح تحصیلات بسیار متنوع‌تر از قبل شده است. این موضوع کار مدیران منابع انسانی را سخت و پر از دست‌انداز کرده است. چون باید بتوانند شرایطی را ایجاد کنند که نسل‌های مختلف با هم همکاری اثربخشی داشته باشند و تنش‌ها به حداقل برسد.

4. جلب رضایت هر دو طرف

مدیر منابع انسانی باید بین منافع مدیر و کارکنان تعادل برقرار کند. اما اکثر مدیران از منابع انسانی می‌خواهند تا به نفع آن‌ها عمل کند و تا می‌تواند کارمندان را بیشتر به کار بگیرد و درباره‌ی عقب افتادن حقوق و مزایا آن‌ها را راضی کند. از طرفی اگر منابع انسانی فقط منافع مدیر را در نظر بگیرد کارمندان اعتماد خود را به او از دست می‌دهند و او را تافته‌ی جدابافته به حساب می‌آورند.

5. دردسرهای کارکردن با کارمند حرفه‌ای

تعداد افرادی که مهارت موردنیاز انجام شغلی را دارند کم شده است که رقابت برای استخدام افراد حرفه‌ای را زیاد می‌کند. بنابراین از طرفی حقوق درخواستی این افراد بالاست و از طرف دیگر گاهی منابع انسانی باید به هر ساز این افراد برقصد تا بتواند آن‌ها را در سازمان حفظ کند که خود این موضوع باعث نارضایتی کارمندان دیگر می‌شود.

 اگر به منابع انسانی توجه نکنیم با چه مشکلاتی دست به گریبان خواهیم بود؟  

اگر می‌خواهید بدانید چرا مدیریت منابع انسانی برای سازمان‌ها مهم است باید نگاهی به لیست بی‌انتهای مشکلاتی بیندازید که اگر مدیر منابع انسانی نداشته باشید با آن مواجه می‌شوید:

❌ نامناسب‌ترین افراد را استخدام می‌کنید.

❌ وقت خود را با انجام مصاحبه‌های استخدامی بی‌نتیجه تلف می‌کنید.

❌ به آموزش کارکنان توجه نمی‌کنید در نتیجه عملکرد آن‌ها پایین می‌آید.

❌ به خاطر مسائل بیمه و رعایت نکردن قانون کار پای شما به وزارت کار کشیده می‌شود.

❌ برخی کارمندان حقوقشان را نسبت به سایرین ناعادلانه می‌دانند و از شما بدگویی می‌کنند.

منابع انسانی از نگاه آمار و ارقام

💡 در تحقیقی که مک‌کنزی انجام داده است نشان می‌دهد سه عامل اصلی باعث می‌شود کارمندان شغل خود را ترک کنند: سازمان (%54) یا مدیران (%52) به آن‌ها احساس ارزشمند بودن نمی‌دادند یا این افراد به  محل کار خود احساس تعلق ندارند (%51)

💡 69% از کارمندان اگر تجربۀ خوبی از شرکتشان داشته باشند، احتمالاً به مدت 3 سال در آن می‌مانند.

💡 98% از مدیران منابع انسانی و کسب‌و‌کار در یک نظرسنجی، استخدام افراد مناسب را به عنوان مهم‌ترین چالش ذکر کردند.  %93 مدیران هم حفظ کارکنان را به عنوان دومین چالش در نظر گرفتند.

💡 74% افراد در شغل فعلی خود دچار فرسودگی شغلی هستند.

💡 36% از افراد می‌گویند که سازمان‌ها هیچ زیرساختی برای حفظ کارمندان ندارند.

💡 57% از کارمندان احساس می‌کنند که باید 24 ساعت و 7 روز در هفته در دسترس کارفرمایان خود باشند.

💡 75% از مدیران ارشد منابع انسانی می‌گویند که ارائه ساعات کاری منعطف و شناور به کارکنان یکی از موفق‌ترین راه ها برای غلبه بر فرسودگی شغلی است.

💡 91% کارکنان بر این باورند که استرس بر کیفیت کار آنها تأثیر می‌گذارد.

💡 77% از افراد گفتند اگر محل کارشان دارای سالن ورزش باشد، ورزش خواهند کرد.

💡 60% درصد کارمندان می‌گویند ارزیابی عملکرد اتلاف وقت است، %70 می‌گویند که نمی‌دانند چگونه ارزیابی می‌شوند.

شرح وظایف و مسئولیت‌های مدیر منابع انسانی چیست؟ 

مدیران منابع انسانی با انجام درست وظایف و مسئولیت های خود  مثل پیدا کردن و آموزش افراد اثربخش، می‌توانند سودهای کلانی را نصیب کسب‌وکارها کنند. در همین راستا بعضی از مسئولیت های اصلی مدیران منابع انسانی را با هم مرور می‌کنیم.

مسئولیت‌های اصلی مدیریت منابع انسانی شامل موارد زیر است:

1. برنامه‌ریزی برای پاسخ به نیازهای کارکنان و سازمان

برنامه‌ریزی فرایندی است که مدیریت منابع انسانی بررسی می‌کند که آیا به تعداد کافی نیروی انسانی مناسب را استخدام کرده ‌است و آن‌ها را در موقعیت‌های شغلی مناسبی قرار داده‌ است به شکلی که هم کارمندان رضایت شغلی داشته باشند و هم سازمان به اهدافش برسد.

2. جذب و استخدام کارمندان

جذب و استخدام کارمندان جدید برای بهبود عملکرد سازمان حیاتی است. به شرطی که فرد مناسبی استخدام شود. وظیفۀ‌ منابع انسانی این است که با توجه به استانداردهای موردنظر برای موقعیت شغلی خالی شده فرد مناسب را پیدا کنند. فرآیند جذب و استخدام کارمندان شامل شرح موقعیت شغلی، حقوق هر موقعیت، نحوه و شرایط انتخاب و استخدام فرد مناسب، آزمون‌ها و مصاحبۀ ‌استخدامی، محدودیت زمانی پیدا کردن فرد مناسب، پیدا کردن گزینه‌های مناسب و انتخاب از بین آن‌ها می‌شود.

اگر می‌خواهید نیروی انسانی ماهر را جذب و استخدام شرکت خود کنید و با مراحل استخدام کارکنان آشنا شوید کتاب استخدام کارکنان را مطالعه کنید. این کتاب از مجموعه کتاب‌های هاروارد است و مسائلی مثل آشنایی با فرآیند استخدام، انتشار آگهی استخدام، مصاحبه، ارزیابی و تصمیم‌گیری و ارائه پیشنهاد شغلی را توضیح داده است. کتاب استخدام کارکنان توسط انتشارات آریاناقلم به فارسی ترجمه و منتشر شده است.

3. رسیدگی به حقوق و مزایای کارکنان

امروز برای جذب و حفظ نیروی انسانی ماهر فقط پاداش نقدی و مالی کافی نیست. آن روزهایی که دستمزد به خودی خود به اندازه کافی جذاب بود، گذشته است. مدیر منابع انسانی  باید مزایای دیگری مثل ترفیع، ساعت کاری منعطف، آموزش اضافی و … را برای تشویق کارمندان در نظر بگیرد.

4. ارزیابی عملکرد کارکنان

ارزیابی عملکرد فرآیند مقایسه عملکرد کارمندان با استانداردهای مشخص شده برای یک موقعیت شغلی است. بعد از ارزیابی عملکرد مدیر منابع انسانی تصمیم می‌گیرد که آیا کارمند به آموزش خاصی نیاز دارد یا عملکرد فرد آنقدر خوب هست که باید به او ترفیع دارد یا حقوقش را افزایش داد. برای ارزیابی عملکرد کارکنان، روش‌های مختلفی وجود دارد.

5. آموزش کارکنان

آموزش در هر مرحله از کار و برای هر فردی در محل کار مورد نیاز است. برنامه های آموزشی نیز در هر سازمانی برای بهبود کیفیت کار و به روز کردن دانش و مهارت کارکنان در تمامی سطوح ضروری است. همچنین آموزش زمانی که فرد از یک موقعیت شغلی به موقعیت شغلی دیگری منتقل می‌شود لازم است.

برخی از مزایای کار در شرکت‌های معروف

گوگل

🔸 قانون 80/20 به کارمندان گوگل اجازه می دهد 80 درصد از زمان خود را به شغل اصلی خود و 20 درصد را به پروژه‌های خود اختصاص دهند.

🔸 برای کار خوب انجام شده به کارمند «اعتبار ماساژ» داده می‌شود.

اپل

🔸 در صورت فوت یکی از کارمندان، اپل به اعضای خانوادۀ‌ او کمک مالی می‌کند.

🔸 تخفیف‌های بزرگ برای محصولات اپل

مایکروسافت

🔸 تخفیف‌های بزرگ برای محصولات مایکروسافت عضویت رایگان در ProSports Club

🔸 برخورداری از یک مرکز خرید در محوطۀ مایکروسافت در واشنگتن

🔸 دارای زمین ورزش

مک‌دونالدز

🔸 جوایز نقدی بر اساس عملکرد سالانه

🔸 کارمندان می‌توانند به ازای هر 10 سال خدمت مستمر تمام وقت، هشت هفته تعطیلات با حقوق دریافت کنند.

🔸 کمک هزینه‌های مربوط به فرزندخواندگی کودک زیر 18 سال

ایربی‌ان‌بی

🔸 به کارکنان خود سالانه کمک هزینه می‌دهد تا بتوانند در فهرست Airbnb در هر نقطه از جهان سفر کنند و اقامت بگیرند.

برای منابع انسانی چه کتاب‌هایی بخوانیم؟

انسان‌ها پیچیده هستند. همین موضوع کار و ارتباط با آن‌ها را پر از چالش می‌کند. فرقی نمی‌کند مدیر منابع انسانی هستید یا مدیر شرکت و یا حتی کارمند همۀ ‌ما نیاز داریم با همکار و مدیر خود ارتباط اثربخش داشته باشیم. به همین دلیل در ادامه در زمینه‌های مختلف منابع انسانی مثل کار تیمی، حفظ کارکنان اثربخش و مدیریت کارکنان کتاب‌هایی را به شما معرفی می‌کنیم:

کتاب حفظ کارکنان

هر کارمند با استعداد و ماهری که از یک شرکت جدا می‌شود هرماه خودش دانش، تخصص و تجربه‌اش هم از شرکت خارج می‌شود. علاوه‌براین شرکت باید زمان و هزینۀ‌ زیادی را برای پیدا کردن و آموزش نیروی جدید هم صرف کند. این کتاب هم به شما کمک می‌کند تا اهمیت حفظ کارکنان را درک کنید و هم استراتژی‌هایی را برای حفظ افراد به شما معرفی می‌کند.

کتاب بازیکن تیمی ایدئال

یکی از مسائل مهم در منابع انسانی، استخدام افرادی است که مهارت کار تیمی داشته باشند. پاتریک لنچونی در این کتاب سه ویژگی یک هم‌تیمی خوب را معرفی می‌کند.

کتاب صراحت تمام عیار

این کتاب به مدیران یاد می‌دهد که چطور با کارمندان خود ارتباط اثربخشی داشته باشید. به شکلی که هم محیطی دوستانه و شرایط کاری بدون استرس برای کارکردن آن‌ها فراهم کنند و هم هر جا لازم بود با قاطعیت درمورد کارمندانشان تصمیم بگیرند.

کتاب رهبران آخر غذا می‌خورند

رهبران واقعی فقط به دنبال منافع خود یا سازمانشان نیستند بلکه برای افرادی که هدایتشان را برعهده دارند ارزش قائل‌اند. این کتاب به رهبران کمک می‌کند تا شرایط رشد را برای کارمندانشان فراهم کنند و اعتماد آن‌ها را جلب کنند.

✔️ اگر علاقه‌مند به مطالعه کتاب‌های منابع انسانی هستید پیشنهاد می‌کنیم سری به لینک زیر بزنید:

جمع بندی

پشت تولید هر محصول یا خدمتی تفکر و خلاقیت انسانی قرار دارد. همه‌ی سازمان‌ها آرزوی داشتن نیروی انسانی ماهر را دارند. از طرفی کسب‌وکارها نمی‌توانند به دنبال جذب و استخدام افراد با استعداد و کاربلد باشند اما خواسته‌های کارمندان خود را نادیده بگیرند. در چنین شرایطی مدیر منابع انسانی، با شناخت درست از دانش مدیریت منابع انسانی، دقیقا همان فردی است که هم می‌تواند کارمند مناسب را برای سازمان شما استخدام کند و هم شرایط و محیط کاری مناسبی برای آن‌ها ایجاد کند.

نوشتهٔ محدثه خانی

منابع:

• https://www.g2.com/articles/hr-statistics
• https://www.whatishumanresource.com/human-resource-management
• https://www.mckinsey.com/capabilities/people-and-organizational-performance/our-insights/great-attrition-or-great-attraction-the-choice-is-yours
• https://www.whatishumanresource.com/human-resource-planning
• https://www.whatishumanresource.com/recruitment-vs-selection
• shaile_Evolution_of_Human_Resource_Management.pdf